اهمیت کیفیت آب دیالیز
مقدمه
دیالیز یکی از روش‌های حیاتی در درمان بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی است. در این فرآیند، مواد زائد، مایعات اضافی و سموم از خون بیماران تصفیه می‌شود. یکی از اجزای کلیدی این فرآیند، آب مورد استفاده در تهیه مایع دیالیز (دیالیزیت) است. کیفیت پایین آب می‌تواند منجر به عوارض جدی و گاه جبران‌ناپذیر برای بیماران شود. در این مقاله، اهمیت کیفیت آب دیالیز و عوامل مؤثر بر آن مورد بررسی قرار می‌گیرد.
آب دیالیز چیست؟
آب دیالیز، آبی است که پس از عبور از سیستم‌های تصفیه پیشرفته، با کنسانتره‌های خاص ترکیب شده و مایع دیالیز را تشکیل می‌دهد. این مایع به طور مستقیم با خون بیماران از طریق غشای دیالیزر تماس دارد. بنابراین، هرگونه ناخالصی یا آلودگی در آن می‌تواند به سرعت وارد بدن بیمار شود.
خطرات ناشی از آب آلوده در دیالیز
آب معمولی حاوی مقادیر متغیری از مواد معدنی، باکتری‌ها، اندوتوکسین‌ها و فلزات سنگین است. در صورتی که این مواد به طور کامل حذف نشوند، می‌توانند باعث بروز عوارض زیر شوند:
- واکنش‌های تب‌زا (Pyrogenic Reactions)
- عفونت‌های مزمن یا حاد
- مسمومیت با آلومینیوم، کلرامین یا فلزات سنگین
- افزایش التهاب سیستمیک در بیماران
- کاهش اثربخشی دیالیز
استانداردهای کیفیت آب دیالیز
سازمان‌های بین‌المللی مانند AAMI (انجمن پیشرفت ابزارهای پزشکی آمریکا) و ISO (سازمان بین‌المللی استانداردسازی) استانداردهایی برای آب دیالیز تعیین کرده‌اند. این استانداردها شامل موارد زیر هستند:
- میزان مجاز باکتری‌ها:کمتر از 200 CFU/mL
- اندوتوکسین‌ها:کمتر از 0.25 EU/mL
- فلزات سنگین مانند سرب، آلومینیوم و مس:باید در حد صفر یا نزدیک به صفر باشند
- کلرامین و کلر آزاد:باید کاملاً حذف شوند
سیستم تصفیه آب دیالیز
برای دستیابی به آب با کیفیت مناسب، باید مراحل مختلفی از تصفیه آب انجام شود، از جمله:
- پیش‌تصفیه:شامل فیلترهای ذغال فعال، فیلترهای رسوب‌گیر و نرم‌کننده‌ها
- اسمز معکوس (RO):مهم‌ترین مرحله برای حذف املاح و ناخالصی‌ها
- اشعه ماوراء بنفش (UV):برای کاهش بار میکروبی
- فیلترهای نهایی (ultrafilters):برای حذف اندوتوکسین‌ها و میکروارگانیسم‌ها
نقش پایش مداوم در تضمین کیفیت آب
پایش و تست مداوم آب دیالیز نقش مهمی در تضمین کیفیت آن دارد. این شامل تست‌های روزانه، هفتگی و ماهانه بر اساس دستورالعمل‌های معتبر است. همچنین باید تعمیر و نگهداری منظم تجهیزات تصفیه انجام شود.
کیفیت آب دیالیز مستقیماً با سلامت و بقای بیماران همودیالیزی مرتبط است. استفاده از آب آلوده یا فاقد استاندارد می‌تواند به مشکلات جدی منجر شود. بنابراین، سرمایه‌گذاری در سیستم‌های تصفیه پیشرفته و آموزش پرسنل دیالیز برای نظارت بر کیفیت آب، یک ضرورت انکارناپذیر در مراکز درمانی است.