نگهداری و تعمیرات مبتنی برپایش وضعیت(CBM) یا پایش وضعیت(CM) فرآیندی است برای نظارت بر پارامترهای شرایط در تجهیزات مانند ارتعاش، دما، سایش ،خوردگی و … ، به‌منظور شناسایی یک تغییر قابل‌توجه که نشان‌دهنده گسترش و توسعه خرابی و شکست می‌باشد.
این استراتژی در نگهداری و تعمیرات که وضعیت واقعی یک دارایی را کنترل می‌کند حکم می‌کند که فعالیت‌های نگهداری و تعمیرات فقط در مواقعی انجام شود که برخی از شاخص‌ها و پارامترهای خاص، علائم کاهش عملکرد یا خرابی در آینده را نشان دهند.
برخی از افراد دوست دارند از نگهداری و تعمیرات پیشبینانه (PDM) و نگهداری و تعمیرات مبتنی برپایش وضعیت (CBM) به‌جای یکدیگر استفاده کنند، اما این درست نیست. تداخل و همپوشانی زیادی بین CBM و نگهداری و تعمیرات پیشبینانه وجود دارد، اما آن‌ها یکی نیستند و در حقیقت نگهداری و تعمیرات مبتنی برپایش وضعیت(CBM) جزء اصلی نگهداری و تعمیرات پیش‌بینی‌شده(Predictive Maintenance) می‌باشد.
استفاده از نظارت مشروط و پایش وضعیت اجازه می‌دهد تا فعالیت‌های نگهداری و تعمیرات برنامه‌ریزی شود و سایر اقدامات لازم برای جلوگیری از شکست و اجتناب از عواقب آن به وجود آید. پایش وضعیت نه‌تنها به کارکنان سازمان کمک می‌کند تا احتمال وقوع شکست فاجعه‌بار را کاهش دهند، بلکه به آن‌ها اجازه می‌دهد که قطعات یدکی را از قبل تهیه کنند، نیروی انسانی را برنامه‌ریزی کنند و فعالیت‌های تعمیراتی را در طول خرابی برنامه‌ریزی کنند.
برخلاف نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه (PM) که نگهداری و تعمیرات بر اساس فواصل برنامه‌ریزی‌شده از پیش تعیین و انجام می‌شود، نگهداری و تعمیرات مبتنی برپایش وضعیت فقط پس از مشاهده وضعیت یا شرایط تجهیزات انجام می‌شود.
استفاده از داده‌های ارائه‌شده توسط تکنیک‌های پایش وضعیت(CM) همان‌طور که گفتیم مزایای بسیاری برای سازمان دارد. بااطلاع دادن به تجزیه‌وتحلیل علت ریشه‌ای، هنگامی‌که اقدام پیشگیرانه برای جلوگیری از نقص و ارزیابی ظرفیت چرخه عمر کامل مؤلفه انجام می‌گیرد،پرسنل را قادر می‌سازد که خطرات را بهتر مدیریت کنند و فعالیت‌های نگهداری و تعمیرات را بهینه کنند. این امر منجر به افزایش قابلیت اطمینان و خروجی تولید می‌شود، و باعث می‌شود با اجرای مناسب تا ۷۵٪ از توقف‌های برنامه‌ریزی نشده در یک سازمان دارایی محور کاهش یابد و هزینه‌های نگهداری و تعمیرات به حداقل برسد.
یکپارچگی نگهداشت مبتنی بر وضعیت در راستای ایجاد یک استراتژی قوی نگهداری و تعمیرات پیش‌بینی‌شده (Predictive Maintenance) برای ماشین‌آلات و تجهیزات مورداستفاده در برنامه‌های کاربردی صنعتی حیاتی است.
این یکپارچگی در ایجاد سیستم پایش وضعیت موفق و صحیح، بر اساس رویه‌ای منظم فهرست شده که ما آن را تحت عنوان چک‌لیست پایش وضعیت در این اینجا قرار داده‌ایم.